Harlekijn bestaat 100 jaar!

Beschaafd Nederlandsch


De Katholieke Vlaamsche Toneelgilde Boom had een missie. Meer dan een, om precies te zijn. Naast het uitdragen van de katholieke waarden en het verspreiden van de liefde voor theater, wilde men ook een lans breken voor een keurig taalgebruik. Die opdracht deelde onze toneelvereniging met een heleboel gelijkaardige kringen in Vlaanderen. De overkoepelende AKVT Antwerpen, die alle toneelgilden uit onze provincie verenigde, was erg trots op die voortrekkersrol op taalgebied. Dit vonden we in een nummer van het tijdschrift Tooneelleven uit de jaren 1930:

De A.K.V.T. Antwerpen komt de eer toe één der eerste pioniers geweest te zijn in de lessen in de beschaafde uitspraak. In 1930 waren reeds verschillende cursussen ingericht. Te Duffel, te Oppuurs, te Thisselt. Hier te Antwerpen gingen lessen door te Borgerhout, Berchem, Merksem, Wilrijk, Boom, Deurne enz.

Boom bleef dus niet achter. Maar waar leer je die correcte uitspraak van onze moedertaal dan wel? Datzelfde tijdschrift Toneelleven hielp een handje met een paar lijvige artikels boordevol taaltips. Het doel van deze artikels werd klaar en duidelijk verwoord:

Wij, Vlaamsche tooneelmenschen, moeten het onze bijdragen tot verheffing van het geestelijk peil van onzen evenmensch, hem laten aanvoelen de schoonheid van warme, welluidende klanken, waar onze beschaafde Nederlandsche omgangstaal vol van is.

Volksverheffing! Bij KVT Boom kreeg je tijdens een ontspannend avondje toneel tegelijk een les beschaafde omgangstaal ingelepeld. Een les die de acteurs en actrices eerst zelf geleerd hadden: het was hun taak om tong en tanden, lippen en luchtwegen te trainen tot een volmaakt taalinstrument. Of zoals Tooneelleven het schreef:

De dilettant moet zijn spreekinstrument leeren kennen en weten te gebruiken. Hij mag zich nooit laten meeslepen door de schoonheid der tonen van zijn speeltuig hij moet zijn stem meester zijn en wijselijk zijn beperkte krachten sparen, verdeelen, nuanceeren, tinten en kleuren.

Wie thuis zijn “spreekinstrument” wilde oefenen, kon daartoe ook een aantal langspeelplaten aankopen. De muziekuitgeverij Decca bracht namelijk een zesdelige reeks grammofoonplaten uit, elk volgeladen met netjes voorgelezen gedichten en proza. Hieronder kan je een uittreksel horen. Het onberispelijk Nederlands op die platen klonk wel als turnen met de tong: taal werd een atletische oefening…

Wil je ook onberispelijk beschaafd Nederlandsch praten? Begin met deze oefening…